Interdisciplinaire Studio voor Territoria in Transitie

ISTT is een interdisciplinaire onderzoekseenheid aan de Faculteit Ontwerpwetenschappen van de Universiteit Antwerpen. De onderzoeksgroep positioneert zich op het punt waar architectuur en stedenbouw elkaar ontmoeten. Het onderzoek richt zich op territoria met verschuivende bouwculturen, ruimtelijke praktijken en ruimtelijke transformaties op het kantelpunt tussen traditie en globalisering in postkoloniale, niet-westerse contexten en superdiverse buurten in Vlaanderen. Door middel van ontwerpend participatief actieonderzoek (DD-PAR) willen we cultureel en ecologisch veerkrachtige oplossingen vinden voor uitdagingen en concrete noden in deze onderzoeksgebieden. Voorbeelden zijn landelijke historische nederzettingen op verlaten plantages en industriegebieden in Suriname of informele buurten (favela's) in Brazilië. De renovatie en transformatie van deze nederzettingen zou de woningnood kunnen verlichten en alternatieven kunnen bieden voor de ongebreidelde stadsuitbreiding. Vaak zijn deze nederzettingen, in tegenstelling tot de gebruikelijke ontwikkelingen in de voorsteden, informele omgevingen waar culturele tradities van verschillende culturele groepen bloeien. ISTT zoekt naar mogelijke transformaties die deze tradities verankeren, de gezondheid van de bewoners ondersteunen, de buurten economisch en ecologisch versterken en ze weerbaar maken tegen klimaatverandering.

In de onderzoekseenheid doen gemengde teams van studenten van de masteropleidingen Architectuur, Erfgoedstudies en Stedenbouw en Ruimtelijke Planning masterthesis-onderzoek in Vlaanderen of in Suriname, Brazilië, Nicaragua, Egypte of Marokko. Naast het studentenonderzoek voeren ook de ISTT-onderzoekers regelmatig onderzoeksopdrachten uit in deze landen. De interdisciplinaire samenwerking binnen ISTT ondersteunt de samenwerking en synergie tussen de verschillende masterprogramma's en onderzoeksgroepen aan de Universiteit Antwerpen.

Voor het onderzoek in verband met hun masterthesis lopen studenten stages in het buitenland van twee tot drie maanden, altijd onder begeleiding van onze partners aan de lokale universiteiten. Indien mogelijk werken UA-studenten ook samen met studenten van de lokale universiteiten. Op die manier doen ze interculturele en internationale ervaring op. Studenten dienen te werken met een nieuw een vaak onbekend stedelijk weefsel met een andere culturele identiteit, andere sociale patronen en waar andere economische en politieke factoren gelden. In tegenstelling tot het ontwerpen in en voor een bekende en eigen samenleving, zijn deze factoren in eerste instantie onbekend. Het proces van ontwerpend onderzoek begint met een open blik, gaat verder dan het aangeleerde academische kader en probeert via de tools en vaardigheden van een ontwerper in te spelen op volstrekt ongekende contexten. Het beeld van een gebied wordt stap voor stap opgebouwd, vetrekkende vanuit het referentiekader van de student, gevoed door nieuwe inzichten in een transcultureel en transnationaal kader.

Een belangrijke activiteit (bij het ontwikkelen van oplossingen op stedelijke of architectonische vraagstukken) is het identificeren van bestaande hoopvolle initiatieven, praktijken of processen. Initiatieven die al in gang zijn gezet en die op een veelbelovende manier mensen samenbrengen, de gemeenschap versterken of op een duurzame manier de ruimtelijke leefomgeving verbeteren. Deze praktijken worden vaak getrokken door charismatisch persoon of een geëngageerde organisatie en kunnen beschouwd worden als tekenen van "wat leeft onder de mensen". Het doel is dan ook om dergelijke kleinschalige initiatieven op te schalen en te ondersteunen via ontwerpend onderzoek, maar ook door ze met elkaar in contact te brengen, alsook met andere actoren, zoals NGO's, ondernemende burgers of overheidspartners. Zo levert ISTT inspanningen om de tradities van culturele groepen te versterken door deze in kaart te brengen, te presenteren aan een nieuw publiek om een actorennetwerk te vormen en zo de toegang tot hulpbronnen voor de gemeenschap te verbeteren.

Middels projectsubsidies van de VLIR-UOS (De Vlaamse Interuniversitaire Raad - universitaire ontwikkelingssamenwerking) en de Internationale Kredietmobiliteit van Erasmus+, bereikte ISTT langdurige samenwerkingen met de afdeling Infrastructuur en Civiele Techniek van de Anton de Kom Universiteit van Suriname (ADEKUS) and het Department Architectuur en Stedenbouw van de Universidade Católica de Pernambuco (UNICAP).

ISTT kan ook bogen op onderzoeksprojecten met academische partners in Marokko, Egypte en Nicaragua.

In 2023 werden ISTT, ADEKUS en UNICAP partners van USOS, de Universitaire Stichting voor Ontwikkelingssamenwerking van de Universiteit Antwerpen.

USOS faciliteert samenwerkingen tussen UAntwerpen en hoger onderwijsinstellingen in het globale Zuiden. De stichting zal instaan voor de ondersteuning van onze lokale promotoren in Suriname en Brazilië. Daarnaast zal USOS ook een intensieve vorming aanbieden aan de studenten-onderzoekers die hen zal voorbereiden op interculturele communicatie en onderzoek in het Globale Zuiden. Inkomende studenten uit ADEKUS en UNICAP zullen eveneens op hun ondersteuning kunnen genieten.

Door de samenwerking met USOS zal ISTT ook de andere partners van USOS (in Congo, Indië, Marokko en Nicaragua) en andere faculteiten van de universiteit Antwerpen kunnen betrekken in het ISTT-onderzoek.

De uitwisseling met docenten, onderzoekers en studenten aan onze partneruniversiteiten voedt ook het onderzoek naar onze DD-PAR onderzoeksmethode. De verkenning van de educatieve mogelijkheden leert ons om de maatschappelijke relevantie van pedagogische programma's te vergroten.