Methodologie

De ISTT-onderzoekseenheid past ontwerp-gedreven participatief actie-onderzoek (DD-PAR) toe als haar belangrijkste methode. Op die manier willen we zoeken naar cultureel en ecologisch veerkrachtige oplossingen voor uitdagingen en concrete noden in snel transformerende wijken in postkoloniale, niet-westerse contexten én in superdiverse buurten in Vlaanderen. Vaak zijn de bewoners van deze wijken gemarginaliseerd en lijden ze onder ruimtelijke onrechtvaardigheid. De doelstelling van het onderzoek is dan ook om deze gemeenschappen in staat te stellen hun stem te laten horen in het publiek debat over stedelijke transformaties. Aangezien de overheid vaak niet geïnteresseerd is om in te grijpen in deze kwetsbare buurten of een gebrek heeft aan organisatorische en dienstverlenende capaciteit, is deze methodologie er op gericht om daadkracht omtrent ruimtelijke vernieuwing te verschuiven van de overheid naar samenwerkingsverbanden tussen burgers, experts, bedrijven en de overheid.

Het ISTT-onderzoek is geïnspireerd op de ALDO-ontwerpattitude. Het is een houding die het ontwerpen koestert als een oplossings- en toekomstgerichte praktijk, op voorwaarde dat deze ontwerpen voortkomen uit daadwerkelijk beschikbare waardevolle kiemen, waarvan zowel de ontwerper als de betrokken actoren zich bewust zijn. Anderzijds worden toekomstscenario's ofwel onderworpen aan een bestaand rechtssysteem, ofwel geven zij aanleiding tot wijziging van bestaande wetgeving. Evenzo hebben toekomstscenario's, indien ze kans op slagen willen hebben, nood aan een management- en organisatiestructuur. Hetzij een bestaande organisatiestructuur, hetzij een nieuw ontworpen organisatiestructuren. ALDO stelt dat deze vier aspecten tegelijkertijd moeten worden verkend en geëvalueerd bij het ontwerpen van (stads)projecten.

Een startpunt is het in kaart brengen van de culturele eigenschappen, waarbij in samenwerking met bewoners etnografisch onderzoek wordt verricht om te begrijpen hoe de morfologie van plaatsen en ruimtelijke praktijken gekoppeld zijn aan de culturele tradities van diverse groepen bewoners. Dit gaat vaak gepaard met een historische erfgoedanalyse van de plaats en de gebouwen. Tijdens interviews worden de identiteit van de regio en de behoeften en ambities van de bewoners besproken en worden potentiële problemen en oplossingen geïdentificeerd. Vervolgens worden concepten voor ruimtelijke, organisatorische, juridische en financiële oplossingen gegenereerd, die fysieke, sociaal-culturele en economische strategieën combineren. Behoud en versterking van de tradities van culturele groepen is hierbij een belangrijk element. Kwesties zoals armoedebestrijding en waterbeheer worden aangepakt door het ontwikkelen van een reeks micro-interventies.

Het omvormen van brede en vaak fragiele actornetwerken van bijvoorbeeld bewoners, lokale ondernemers maar ook de lokale overheid, tot meer actiegerichte netwerken is een belangrijk element in onze DD-PAR strategie. Sterke netwerken kunnen de verbetering van de leefomgeving op buurtniveau ondersteunen. Student-onderzoekers activeren en mobiliseren verschillende sociale groepen terwijl ze met hen discussiëren over ontwerpprincipes, ruimtelijke kansen en financiële, juridische en organisatorische oplossingen. Via een iteratief proces van discussiëren en bijstellen van de oplossingen, evolueren studenten en actoren naar werkbare burgerprojecten. Er wordt geëxperimenteerd met verschillende participatietechnieken, zoals informele gesprekken, rondetafelgesprekken en actorenworkshops. 'Urban Tactics' worden ingezet om bewoners die zich normaal niet engageren te betrekken.

Om deze methode succesvol te laten zijn, moet elk onderzoeksproject lang genoeg duren. We doelen op een projectduur van vier tot vijf jaar, waarin elk jaar nieuwe studententeams voortborduren op de resultaten van het vorige team.