Een ontwerpgedreven participatief actieonderzoek in de Ten Eekhovelei
De Ten Eekhovelei in Antwerpen, het onderzoeksgebied van deze masterproef, bevindt zich in een ruimtelijke transitie in het kader van de Grote Verbinding. De straat heeft een negatief imago, gevoed door de media en versterkt door een groeiende leegstand. Langdurige stedelijke vernieuwings- processen zijn vaak gericht op een eindresultaat, waardoor een tussentijdse visie ontbreekt. Door gebrek aan tijd en middelen berusten ze daarnaast vaak op een individuele productie van visies en strategieën, zonder inzichten vanuit lokale kennis. Verder ontbreekt de stem van kwetsbare bevolkingsgroepen in stedelijke besluitvorming, omdat ze zelden volwaardig bereikt worden bij participatietrajecten. Exclusieve stadsvernieuwing vergroot het risico op verdringing en gentrificatie. Vanuit deze context stelt dit onderzoek de vraag hoe een beter inzicht in de ruimtelijke praktijken van de huidige bewoners van de Ten Eekhovelei kan bijdragen aan het vormgeven van alternatieve, incrementele en buurtgerichte stedelijke ontwikkelingsstrategieën.
Ten eerste willen we met dit onderzoek de perspectieven van buurtbewoners, de stad en van onszelf combineren om het negatieve beeld over de Ten Eekhovelei bij te sturen. Zo kunnen visies en strategieën ontwikkeld worden op basis van een lokaal onderbouwde perceptie. Ten tweede willen we de toekomst vormgeven op basis van buurtgedragen, incrementele ontwikkelingen. Zo hopen we in te zetten op actuele vraagstukken en de lokale draagkracht van ontwikkelingen te vergroten. De derde doelstelling is het collectief opbouwen van inzichten, waarbij een uitwisseling tussen alle actoren tot meer inclusieve stadsontwikkeling leidt.
Met dit ontwerpgedreven, participatief actieonderzoek (DD-PAR) richten we ons op het identificeren, bereiken, in interactie gaan met en betrekken van de lokale gemeenschap. Uit workshops, interviews, observaties, huisbezoeken en participatie in buurtactiviteiten maken we verborgen kennis zichtbaar. Het is een iteratief, inductief proces van dataverzameling, data-analyse, ontwerpen en reflectie. We streven naar een constante uitwisseling tussen alle actoren, wat leidt tot een meer collectieve productie van visies en strategieën.
In verschillende ontwerpvoorstellen worden stedelijke visies, onze eigen ideeën en lokale kennis gecombineerd. De ontwerpen gaan uit van renovatie en spelen in op de nood aan sociale woningen, noodwonen en ruimte voor grote gezinnen. Ontwerpvoorstellen voor het renoveren van rijwoningen en een appartementsblok in de straat, een flexibele structuur achter de huizenrij en een doorgang in de straat komen voort uit collectief opgebouwde inzichten. Dit onderzoek omvat ook acties, zoals het opzetten van een gemeenschappelijke tuin, een workshop en een expositiemoment in een leegstaand pand. Tot slot biedt deze thesis ontwerpaanbevelingen, en een nieuw narratief over de Ten Eekhovelei in tekst en beeld.
De ontwerpen, acties, beelden en narratieven die uit dit onderzoek voortkomen houden rekening met concrete noden en onthullen onzichtbare kennis en verborgen kwaliteiten. Ze bieden zo een tegenwicht aan de negatieve perceptie over de Ten Eekhovelei, spelen in op de tussentijd en dragen bij aan meer collectieve, incrementele en buurtgerichte ontwikkelingsstrategieën. De ontwerpen kunnen stadsplanners en beleidsmakers aanmoedigen om over een alternatieve aanpak na te denken. De renovaties voor de rijwoningen kunnen als inspirerende tool door bewoners worden ingezet, en de resultaten van de acties kunnen opgenomen worden in toekomstplannen.